Bác sĩ ở một cơ sở cộng đồng đang khám và kết nối bệnh nhân với bác sĩ của bệnh viện tỉnh (Tongxiang, Zhejiang province, November 2018)

Trung Quốc có hệ thống chăm sóc sức khỏe 3 cấp; các cơ sở chăm sóc sức khỏe ban đầu sẽ cung ứng dịch vụ chăm sóc ban đầu với giá phải chăng, trong khi các cơ sở chăm sóc cấp hai và cấp ba cung cấp các dịch vụ đặc biệt, chuyên sâu. Tuy nhiên, tại Trung Quốc không có “người gác cổng” trong hệ thống chăm sóc sức khỏe, bệnh nhân có thể tự do lựa chọn bất kỳ cơ sở y tế nào và nhiều người thường xuyên sử dụng các dịch vụ ngoại trú của các bệnh viện để tiếp xúc lần đầu khi có vấn đề về sức khoẻ. Các dịch vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu ở Trung Quốc phải đối mặt với một số thách thức, bao gồm cả việc kê đơn thuốc quá mức các thuốc có thể tạo ra lợi nhuận và chỉ định các xét nghiệm khi chưa thật cần thiết để cạnh tranh bệnh nhân và làm tăng nhu cầu chăm sóc sức khỏe, đặc biệt là trong bối cảnh dân số già ngày càng tăng ở quốc gia này.

Chính phủ Trung Quốc coi sức khỏe kỹ thuật số (digital health) là một giải pháp để giải quyết những thách thức này. Tại Trung Quốc, người dùng internet tăng nhanh từ 22,7% trong năm 2008 tăng lên 59,6% vào năm 2018, tạo cơ hội để phát triển các dịch vụ tư vấn và sàng lọc trực tuyến. Quảng Đông là tỉnh đã triển khai ứng dụng nền tảng bệnh viện trực tuyến đầu tiên tại Trung Quốc, những thách thức mà nền tảng này phải đối mặt đó là vai trò tiềm năng của sức khỏe kỹ thuật số trong chăm sóc sức khoẻ ban đầu.

Bệnh viện đa khoa tỉnh Quảng Đông đang dẫn đầu ứng dụng nền tảng trực tuyến này trong khám, chữa bệnh từ xa, còn được gọi là “bệnh viện internet”. Nền tảng này được thành lập vào năm 2012 và đã được Ủy ban Y tế tỉnh Quảng Đông công nhận là bệnh viện internet đầu tiên ở Trung Quốc. Nền tảng này bao gồm 700 bác sĩ đã được cấp phép của 19 bệnh viện cấp quận và Bệnh viện Đa khoa tỉnh thứ hai của Quảng Đông. Những bác sĩ này đã được đào tạo lại và được công nhận thông qua một chương trình đào tạo bác sĩ thực hành tổng quát (GP). Các bác sĩ cung cấp tư vấn video trực tuyến cho khoảng 14.000 nhà cung cấp dịch vụ y tế tại cộng đồng làm việc tại các trạm y tế, phòng khám thôn bản, trạm y tế của các trường đại học và các nhà thuốc ở Quảng Đông. Chỉ những khách hàng sử dụng các loại hình cung ứng dịch vụ y tế dựa trên cộng đồng này mới có quyền truy cập vào nền tảng bệnh viện trực tuyến. Trong năm 2018, trung bình có 33.000 lượt truy cập được thực hiện mỗi ngày tại các cơ sở cung cấp dịch vụ y tế dựa trên cộng đồng được kết nối nền tảng bệnh viện trực tuyến. Các nhà cung cấp dịch vụ được khuyến khích sử dụng nền tảng này vì có thể tạo điều kiện cho bệnh nhân của họ tiếp cận với các chuyên gia y tế và công nghệ hiện đại tại các bệnh viện.

Nền tảng “bệnh viện internet” hỗ trợ các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu ở cộng đồng ra các quyết định chẩn đoán và điều trị. Nhà cung cấp có thể kết nối bệnh nhân của họ với các bác sĩ của các bệnh viện qua ứng dụng video của nền tảng trực tuyến. Nếu chẩn đoán không thể được thực hiện qua tư vấn trực tuyến thì bệnh nhân được chuyển đến một bệnh viện thuộc mạng lưới đã kết nối ứng dụng này. Chính nền tảng kết nối từ xa này sẽ làm tăng tỷ lệ người dân sử dụng các dịch vụ chăm sóc ban đầu và tạo ra một cơ chế “gác cổng” ở địa phương. Từ kinh nghiệm của tỉnh Quảng Đông, Hội đồng Nhà nước Trung Quốc đã ban hành chỉ thị cấp quốc gia đầu tiên về phát triển y học kỹ thuật số vào tháng 4/2018. Chỉ thị này khuyến khích các bệnh viện cung cấp dịch vụ chăm sóc ban đầu và hệ thống giới thiệu chuyển viện cho bệnh nhân mắc các bệnh thông thường và bệnh mạn tính thông qua các nền tảng trực tuyến. Cách tiếp cận này hoạt động như một hệ thống sàng lọc đối với các dịch vụ của bệnh viện.

Để giải quyết các mối lo ngại về chẩn đoán sai qua trực tuyến, Trung Quốc đã ban hành các quy định khi ứng dụng nền tảng trực tuyến trong khám, chữa bệnh từ xa. Người thực hành nền tảng trực tuyến chỉ có thể áp dụng cho 98 tình huống được liệt kê trong danh sách được ban hành. Nếu tình trạng bệnh nhân không có trong danh sách 98 tình huống này, thì thuật toán sẽ yêu cầu các bác sĩ giới thiệu bệnh nhân đến bệnh viện. Ngoài ra, tất cả các tư vấn qua video đều được ghi lại, cho phép kiểm soát một cách ngẫu nhiên về chất lượng khám, chữa bệnh từ xa. Kể từ khi thành lập vào năm 2012, nền tảng khám, chữa bệnh trực tuyến đã xử lý hơn 8 triệu lượt tư vấn.

Tuy nhiên, vẫn còn đó những thách thức. Thứ nhất, tại Trung Quốc, các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu không đóng vai trò “người gác cổng” và bệnh nhân có thể tự do tìm kiếm sự chăm sóc chuyên khoa tại các bệnh viện. Thứ hai, độ tuổi trung bình của bác sĩ đang công tác tại các làng, xã hiện là 49,3 tuổi, như vậy khi các bác sĩ về hưu sẽ khó tìm người thay thế. Bác sĩ thôn bản ít có cơ hội được đào tạo cập nhật kiến thức và nâng cao tay nghề. Các cơ sở y tế phụ thuộc vào doanh thu được tạo ra bằng cách kê đơn thuốc cho bệnh nhân. Khám, chữa bệnh từ xa hiện không được bảo hiểm y tế chi trả.

Nhiều bệnh viện tuyến cuối cho phép bệnh nhân đặt lịch hẹn khám, chữa bệnh trực tuyến mà không cần thông qua các cơ sở chăm sóc ban đầu. Một số hình thức để bảo vệ “người gác cổng” trong hệ thống y tế kỹ thuật số cũng rất cần để tối đa hóa hiệu quả của nó. Nền tảng này có thể được sử dụng để trao quyền cho các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu trong tương tác giữa bệnh nhân và hệ thống chăm sóc sức khỏe. Nền tảng này cũng sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho giao tiếp trực tuyến giữa các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu và các bác sĩ của bệnh viện, cho phép sàng lọc hiệu quả hơn so với bệnh nhân tự đi đến bệnh viện để khám bệnh. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu mô hình này có thể cải thiện sự phối hợp các dịch vụ, giảm áp lực cho các bệnh viện và tối đa hóa hiệu quả.

Y tế kỹ thuật số có thể giúp cải thiện tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ cho người dân nông thôn. Trong số 14.000 nhà cung cấp dịch vụ được kết nối, 55 người là bác sĩ thông bản ở Quảng Đông, giờ đây đã có thể hỏi ý kiến tư vấn của các bác sĩ ở các bệnh viện và có thể cho bệnh nhân nói chuyện trực tiếp với các bác sĩ bệnh viện thông qua nền tảng kết nối này. Chính quyền tỉnh Quảng Đông dự kiến triển khai nền tảng này tới 2.277 phòng khám tại các làng nghèo ở Quảng Đông, với ngân sách đầu tư khoảng 30 triệu nhân dân tệ (khoảng 4,5 triệu đô la Mỹ).

Các bác sĩ sử dụng nền tảng này sẽ ít có khả năng lạm dụng trong kê đơn thuốc, với các bệnh nhân phải mua thuốc tại các phòng khám hoặc nhà thuốc địa phương, thường có chi phí trung bình của đơn thuốc chỉ bằng 75% so với đơn thuốc tại thành phố Quảng Châu. Hậu quả tiềm tàng của việc kê đơn ít là làm giảm thu nhập cho các nhà cung cấp thuốc trong cộng đồng, điều này có thể khiến các nhà cung cấp không sử dụng nền tảng khám, chữa bệnh trực tuyến này. Do đó, cần có một cấu trúc khuyến khích có thể giữ chân các nhà cung cấp.

Quy trình khám, chữa bệnh từ xa tại tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc, nếu không thuộc 98 tình huống thường gặp, các bác sĩ sẽ chỉ định cho bệnh nhân nhập viện

Việc tìm nguồn tài trợ cho nền tảng khám, chữa bệnh từ xa phải tìm từ nguồn tài trợ của ngân sách, quỹ bệnh viện và các công ty công nghệ y tế, điều này gây ra mối lo ngại về tính bền vững tài chính. Thay vào đó, vào tháng 6/2018, tỉnh Quảng Đông đã thông qua một kế hoạch hành động để đảm bảo trong tương lai, dịch vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu được cung cấp thông qua các nền tảng kỹ thuật số sẽ được bảo hiểm y tế chi trả.

(Tài liệu tham khảo: “Description of an online hospital platform, China” -  Bull World Health Organ 2019;97:578–579)

SỞ Y TẾ TPHCM