Định nghĩa cơn hen

Hen là bệnh mạn tính do đường dẫn khí bị viêm lâu ngày. Khi gặp các yếu tố bất lợi của môi trường (khói bụi, thời tiết thay đổi, khói thuốc, chất tẩy rửa, phấn hóa...) thì tình trạng viêm của đường thở nặng lên gây co thắt và chít hẹp đường thở. Cơ chế này dẫn đến hiện tượng ho, khó thở, khò khè, thậm chí người bệnh không thở được gọi là lên cơn hen, dễ dẫn đến tử vong.

Điều trị hen phế quản ở đâu?

Khi tình trạng viêm đường thở nặng lên, xuất hiện các biểu hiện của cơn hen thì dùng thuốc giãn phế quản để cắt cơn hen cấp tính, thậm chí có thể điều trị dự phòng để cơn hen ít xuất hiện. Do đó, người bệnh cần đến các bệnh viện có chuyên khoa Hô hấp để điều trị chuẩn xác.

Dấu hiệu báo trước để đề phòng với cơn hen cấp

Cơn hen phế quản thường xảy ra vào ban đêm hoặc khi bệnh nhân gặp các yếu tố kích thích khởi phát hen. Lúc này người bệnh có các triệu chứng như: rơi vào một đợt ho, khò khè, khó thở hay đau tức ngực... Hầu hết các cơn hen phế quản xảy ra ngắn nhưng trở nặng, không xử trí kịp thời có thể gây tử vong.

Những dấu hiệu báo trước một cơn hen phế quản sắp xuất hiện gồm: chảy nước mắt, nước mũi, ngứa họng, ngứa mũi, hắt hơi, ho … Tiếp đến, một loạt các dấu hiệu khác xuất hiện như: khò khè nặng cả khi bệnh nhân hít vào lẫn thở ra, ho liên tục, thở rất nhanh.

Nếu nhận biết và điều trị kịp thời triệu chứng khó thở sẽ cải thiện sau vài phút đến vài giờ. Nếu chậm trễ, các triệu chứng nặng hơn, có thể dẫn đến tử vong.

Thuốc trị hen phế quản cho người lớn

Để hạn chế tối đa việc phải nhập viện hoặc tử vong do cơn hen phế quản, người bệnh cần được xử trí đúng cơn hen phế quản ngay từ đầu.

- Bước 1: Cần tránh xa (nếu có thể được) những yếu tố làm cơn hen xuất hiện, ví dụ như phấn hoa, lông thú vật, mùi khói thuốc lá, hóa chất,…

- Bước 2: Sử dụng thuốc tùy theo mức độ cơn hen.

+ Nếu cơn hen phế quản nhẹ hoặc vừa (các triệu chứng chỉ có khi hoạt động, khi gắng sức): Dùng ngay thuốc cắt cơn. Xịt họng 1-2 nhát (có thể thay bình xịt bằng buồng đệm/máy khí dung nếu bệnh nhân là trẻ em hoặc người cao tuổi).

Tiếp tục theo dõi tình trạng ho, khó thở, nặng ngực; sau 20 phút nếu tình trạng không cải thiện tiếp tục xịt lần 2 (2 nhát). Sau 20 phút nữa nếu vẫn không cải thiện thì xử trí như cơn hen nặng 

+ Nếu cơn hen phế quản nặng (khó thở cả khi nghỉ ngơi, không thể nói hết câu hoặc các triệu chứng không giảm hoặc nặng hơn sau khi hít thuốc giãn phế quản): Gọi điện ngay cho bác sĩ hoặc tới bệnh viện và vẫn tiếp tục xịt 2 liều thuốc cắt cơn và uống 1 liều thuốc corticoid. Corticoid uống thường được sử dụng là Prednisolone.

+ Nếu cơn hen phế quản rất nặng (tím môi, lú lẫn, tháo mồ hôi, không thể đứng, không thể nói): Gọi ngay cấp cứu, uống ngay corticoid + xịt 2 liều thuốc cắt cơn hen.

Những thuốc cắt cơn thường gặp nhất

- Thuốc cắt cơn hen là các thuốc giãn đường dẫn khí (phế quản) tác dụng ngắn (nhanh). Đây là các thuốc đồng vận beta 2 tác dụng ngắn.

- Các hoạt chất giãn phế quản tác dụng ngắn thường được sử dụng như: Salbutamol; Fenoterol; Terbutalin. Lưu ý khi dùng: Tùy người bệnh nên sẽ uống thuốc theo bác sĩ chỉ định, không dùng hàng ngày; chỉ dùng khi lên cơn hen; đảm bảo luôn mang thuốc bên người.

Người bệnh tuyệt đối không nên lạm dụng thuốc cắt cơn. Trong trường hợp có cơn hen phế quản nhiều lần trong một tuần có nghĩa là bệnh hen chưa được kiểm soát, khi đó nên đến bác sĩ chuyên khoa để được khám, tư vấn và chỉnh liều thuốc điều trị duy trì phù hợp.

Thuốc dự phòng hen phế quản là các thuốc dùng dài hạn giúp dự phòng các triệu chứng hen suyễn. Nếu dùng đều đặn và đầy đủ, chúng sẽ làm giảm co thắt đường dẫn khí hoặc làm giảm viêm đường dẫn khí hoặc cả hai. Các thuốc dự phòng hen suyễn bao gồm corticosteroid dạng hít, các thuốc giãn đường dẫn khí (thuốc đồng vận beta 2) tác dụng kéo dài, các kháng thụ thể leukotrien, theophylin, tiotropium…

Thông thường một bệnh nhân hen phế quản sẽ dùng cả 2 loại thuốc là thuốc dự phòng hen và thuốc cắt cơn hen. Do đó, việc phân biệt 2 loại thuốc này rất quan trọng nhằm đảm bảo sử dụng đúng thuốc, đúng vai trò đem đến hiệu quả phòng bệnh cao.

Cách phân biệt thuốc đơn giản nhất là hỏi bác sĩ hoặc dược sĩ đâu là thuốc cắt cơn hen đâu là thuốc dự phòng hen.

- Cách thứ 2 là dựa trên tên hoạt chất hoặc tên thuốc và đọc kỹ tờ hướng dẫn sử dụng, chỉ định của thuốc.

Khi đã phân biệt đúng thuốc, cần để riêng 2 loại thuốc để tránh nhầm lẫn. Trong đó, thuốc dự phòng hen cần uống hàng ngày, đều đặn và đầy đủ thì nên để ở một vị trí cố định và dễ nhìn thấy trong nhà; còn thuốc cắt cơn hen cần đảm bảo luôn mang theo bên người (cả khi ra ngoài).