Tính đến hết ngày 05/7/2022, tổng số ca mắc sốt xuất huyết của toàn Thành phố Hồ Chí Minh là 23.516 ca, trong đó đã có 11 ca tử vong, tăng 09 ca so với trung bình giai đoạn 2016-2020. Trong giai đoạn hiện nay, đồng nhiễm giữa bệnh Covid-19 và SXHD có thể đạt đỉnh điểm vào mùa mưa ở các nước lưu hành bệnh sốt xuất huyết như ở Việt nam, Philippines, Malaysia, Singapore, Thái Lan, Indonesia, Myanmar, Ấn Độ, Bangladesh, Pakistan… Vì vậy, chẩn đoán một bệnh nhiễm trùng không loại trừ khả năng đồng thời nhiễm các bệnh nhiễm trùng khác, chẳng hạn như đồng nhiễm giữa vi-rút Dengue và Covid-19.

Nhận định về diễn tiến dịch sốt xuất huyết năm 2022, số ca mắc sốt xuất huyết Dengue tăng sớm và tăng nhanh ngay từ giữa tháng 4/2022, đến cuối tháng 6/2022 số ca bệnh đã cao hơn số ca bệnh trong tuần đỉnh dịch các năm 2018, 2019. Dự báo trong những tháng còn lại của năm 2022, những tháng cao điểm của mùa mưa, số ca mắc sốt xuất huyết của Thành phố Hồ Chí Minh sẽ tiếp tục gia tăng, theo đó là số ca bệnh nặng và tử vong cũng sẽ tăng, nếu không quyết liệt thực hiện những biện pháp phòng chống dịch sốt xuất huyết ngay từ bây giờ.

Sốt xuất huyết Dengue (SXHD) là một bệnh nhiễm do nhiễm Arbovirus gây ra, thường xảy ra ở các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới. Ước tính hàng năm có 96 triệu ca nhiễm vi-rút Dengue với 21.000 ca tử vong trên toàn thế giới. Sốt, đau đầu, đau cơ khớp, đau sau hốc mắt và phát ban ở da là tất cả các triệu chứng của nhiễm vi-rút sốt xuất huyết.

Do các dấu hiệu lâm sàng và xét nghiệm của Covid-19 tương tự như các dấu hiệu của SXHD, nên đại dịch Covid-19 ở các khu vực lưu hành SXHD là một vấn đề sức khỏe cần phải được quan tâm đặc biệt (báo cáo gần đây từ Singapore đã xác định hai trường hợp Covid-19 bị chẩn đoán nhầm là SXHD do các biểu hiện giống nhau vế lâm sàng và huyết học). Sự tương đồng về các triệu chứng khiến cho việc xác định và điều trị hai bệnh trở nên khó khăn. Mặc dù có những điểm giống nhau về các triệu chứng lâm sàng như sốt, nhức đầu và đau toàn thân, cũng như các phát hiện xét nghiệm như giảm tiểu cầu và giảm bạch cầu, nhưng việc quản lý, điều trị bệnh nhân của hai bệnh này lại rất khác nhau. Do đó, việc sử dụng các xét nghiệm RT-PCR và xét nghiệm ELISA sẽ giúp xác định chẩn đoán bệnh.

Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh sốt xuất huyết Dengue và Covid-19

- Bệnh nhân SXHD thường sẽ đột ngột bị sốt cao. Đỏ bừng mặt, phát ban da, đau cơ toàn thân, đau cơ, đau khớp và đau đầu là tất cả các triệu chứng của giai đoạn sốt cấp tính, có thể kéo dài từ 2-7 ngày. Một số bệnh nhân có thể bị đau họng, viêm hầu họng, viêm kết mạc. Các triệu chứng toàn thân như chán ăn, buồn nôn và nôn cũng có thể xảy ra.

Rất khó phân biệt trên lâm sàng trong giai đoạn đầu của bệnh sốt xuất huyết với bệnh không sốt xuất huyết. Tại thời điểm này, xét nghiệm garô dương tính (nghiệm pháp dây thắt dương) làm tăng khả năng xác chẩn đoán bệnh sốt xuất huyết. Ngoài ra, các dấu hiệu lâm sàng này không thể được phân biệt giữa các ­trường hợp sốt xuất huyết nặng và không nghiêm trọng. Do đó, việc theo dõi các dấu hiệu cảnh báo và các thông số lâm sàng khác là rất quan trọng để nhận biết bệnh tiến triển sang giai đoạn bệnh nặng.

Nếu sốt xuất huyết tiếp tục tiến triển, bệnh có thể gây ra các biểu hiện chảy máu nhẹ như chấm xuất huyết ở da và chảy máu niêm mạc (ví dụ: mũi và lợi). Chảy máu âm đạo ồ ạt (ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản) và chảy máu đường tiêu hóa là có thể xảy ra. Sau khi sốt vài ngày, gan thường xuyên bị sưng và đau. Xét nghiệm máu thấy số lượng bạch cầu có thể giảm dần, điều này cho thấy khả năng cao là của bệnh sốt xuất huyết.

- Ở những bệnh nhân bị Covid-19, bệnh có thể gây ra các dấu hiệu và triệu chứng khác nhau ở những người khác nhau theo những cách khác nhau. Hầu hết những người bị nhiễm bệnh sẽ mắc bệnh từ mức độ nhẹ đến trung bình hoặc tự khỏi mà không cần nhập viện. Các triệu chứng phổ biến nhất của Covid-19 bao gồm sốt, ho, mệt mỏi và mất vị giác hoặc khứu giác. Ngoài ra, các triệu chứng ít phổ biến hơn có thể xảy ra, bao gồm đau họng, đau đầu, đau nhức, tiêu chảy, phát ban trên da hoặc đổi màu ngón tay hoặc ngón chân, mắt đỏ hay ngứa.

Covid-19 và SXHD rất khó phân biệt trong giai đoạn đầu vì hai bệnh có đặc điểm lâm sàng và xét nghiệm rất giống nhau. Các triệu chứng lâm sàng chung như sốt, nhức đầu và ho có ở phần lớn bệnh nhân được chẩn đoán xác định nhiễm Covid-19. Tương tự, các triệu chứng lâm sàng sốt, phát ban trên da là triệu chứng lâm sàng của bệnh sốt xuất huyết. Các triệu chứng lâm sàng trong giai đoạn đầu như sốt, đau cơ, nhức đầu thường thấy ở bệnh nhân nhiễm Covid-19 và SXHD. Tuy nhiên, các triệu chứng liên quan đến hô hấp như đau họng, ho và mất khứu giác và vị giác cần được xác nhận bằng các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm để xác định nhiễm Covid-19.

Phương pháp tiếp cận để chẩn đoán sớm giữa bệnh nhân SXHD và Covid-19 có thể dựa vào số lượng bạch cầu đa nhân trung tính và tế bào lympho, NLR, và giảm tiểu cầu trong tuần đầu tiên có triệu chứng. Giảm tiểu cầu phổ biến hơn ở bệnh nhân SXHD và nó có thể xảy ra mà không kèm theo sốt. Trong khi đó, những bệnh nhân bị Covid-19 thường sẽ có số lượng tiểu cầu thấp vài ngày sau đó, sau đó là một đợt sốt lâm sàng. Bệnh nhân SXHD thường được đưa vào phòng cấp cứu sớm hơn vì sốt cao xuất hiện sớm hơn Covid-19.

Đồng nhiễm giữa bệnh sốt xuất huyết và bệnh Covid-19

Đồng nhiễm giữa SXHD và Covid-19 đã được báo cáo ở một số quốc gia lưu hành bệnh sốt xuất huyết, bao gồm Singapore, Thái Lan, Ấn Độ và Bangladesh. Một báo cáo trường hợp khó từ Thái Lan cho thấy một bệnh nhân bị sốt và chấm xuất huyết, đây là những triệu chứng rất phổ biến ở bệnh SXHD. Ở bệnh nhân này, triệu chứng giảm tiểu cầu cũng được tìm thấy, đây cũng là một phát hiện thường gặp ở SXHD. Sau một thời gian, bệnh nhân xuất hiện các triệu chứng suy hô hấp, và sau khi kiểm tra RT-PCR thì xác định bệnh nhân đã bị nhiễm Covid-19. Theo các chuyên gia thì hiện nay SARS-CoV-2 đã được chứng minh có thể cho kết quả dương tính giả trong test xét nghiệm sốt xuất huyết nhanh, từ đó làm tăng thêm những thách thức trong thực hành lâm sàng, như hai trường hợp bệnh nhân bị sốt ở Singapore được phát hiện dương tính với SXHD, nhưng sau đó được chẩn đoán xác định là bị nhiễm Covid-19 (lần 1 test Dengue dương, RT-PCR âm với Covid-19; lần 2: RT-PCR dương Covid-19, test Dengue âm).

Trong số rất nhiều điểm tương đồng trong giai đoạn đầu giữa SXHD và Covid-19, có những điểm khác biệt chính có thể giúp chẩn đoán phân biệt:

- Covid-19 thường được xác định là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp, và các triệu chứng ho sẽ xuất hiện ở >75% các trường hợp, và 25% còn lại sẽ bị ho có đờm; điều này rất ít khi gặp ở bệnh nhân SXHD.

- Ngoài ra, các triệu chứng đau họng và chảy nước mũi xảy ra ở Covid-19 không được tìm thấy ở bệnh nhân SXHD.

- Bên cạnh đó, kết quả xét nghiệm đối với SXHD sẽ cho thấy tăng bạch cầu đơn nhân, giảm bạch cầu lympho và giảm tiểu cầu và tình trạng này không xảy ra ở Covid-19.

Do đó, nếu xét theo tình hình, việc lây nhiễm đồng thời SXHD và Covid-19 có thể là một thách thức lớn trong đại dịch Covid-19 hiện nay.

Bảng: Những điểm khác biệt chính giữa Covid-19 và SXHD

Hiện nay, bên cạnh nhiệm vụ phòng chống dịch Covid-19, việc chủ động phòng sốt xuất huyết là vấn đề cấp thiết khi nhịp sống “bình thường mới” quay trở lại với thành phố của chúng ta. Và việc cần thiết hiện nay là chúng ta phải nỗ lực hơn nữa để tìm ra và không chủ quan với bất kỳ triệu chứng nghi ngờ nào, thực hiện các biện pháp phòng ngừa thích hợp để bảo vệ bản thân, gia đình và cộng đồng.