U nang buồng trứng là gì?

U nang buồng trứng là tình trạng bên trong buồng trứng xuất hiện khối u hoặc tích tụ dịch bên trong buồng trứng. Đây là bệnh phụ khoa thường gặp, có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, từ bé gái đến tuổi mãn kinh, và cả ở phụ nữ mang thai đều có thể bị u nang buồng trứng.

Phân loại u nang buồng trứng

Y học chia bệnh u nang buồng trứng thành 2 dạng: u nang cơ năng và u nang thực thể. Điều này dựa trên cấu tạo và tính chất của từng khối u.

U nang cơ năng: khối u được sinh ra do rối loạn hoạt động nội tiết của buồng trứng, có 3 loại u nang cơ năng:

1. Nang bọc noãn: nang noãn đã đủ trưởng thành nhưng không vỡ, không rụng trứng, nang cứ tiếp tục lớn lên có thể to đến 8cm khiến nữ giới chậm chu kỳ kinh nguyệt.
2. Nang hoàng thể: hoàng thể vẫn phát triển bình thường sau phóng noãn, sau đó tạo ra các nang có vỏ mỏng chứa đầy dịch bên trong, gây đau và chảy máu ở vùng chậu.
3. Nang hoàng tuyến: gặp ở bệnh nhân thai trứng, ung thư nguyên bào nuôi.. U nang thực thể: có biến đổi về tổ chức học buồng trứng nên có nguy cơ ung thư hóa.

U nang thực thể:

• U nang nước: hay gặp nhất, với một túi chứa dịch bên trong, có vỏ mỏng thường lành tính. Dấu hiệu nghi ngờ ung thư hóa xảy ra khi trên bề mặt có tăng sinh nhiều mạch máu hay có các nhú trên bề mặt hoặc trong lòng u.
• U nang bì: hầu hết lành tính, trong đó u quái (teratoma) chiếm 25%. Thành khối u nang có cấu tạo như lớp sừng, bên trong chứa tóc, xương, răng, tuyến bã… rất dễ bị xoắn. Dạng này cũng gặp ở mọi lứa tuổi.
• U nang nhầy: khối u có rất nhiều thùy, trong nang chứa dịch nhầy màu vàng, đặc, thường dính với các tạng xung quanh. U có kích thước lớn hơn các loại u khác, chiếm 20% các khối u buồng trứng.
• Nang lạc nội mạc buồng trứng: tổ chức nội mạc tử cung phát triển ngay trên bề mặt buồng trứng, gây phá hủy mô lành buồng trứng, nang vỏ mỏng, dính vào các tổ chức xung quanh, bên trong chứa màu chocolate, u thường gây đau khi hành kinh, dính nhiều làm tắc vòi trứng gây vô sinh.

Nguyên nhân gây u nang buồng trứng

• U nang có thể hình thành khi rụng trứng tồn tại trên buồng trứng trong suốt thai kỳ.
• Các tế bào nội mạc tử cung phát triển bên ngoài tử cung, một số mô có thể gắn ở buồng trứng.
• Khi nhiễm trùng vùng chậu lan đến buồng trứng có thể hình thành u nang.
• Người bệnh từng xuất hiện u nang trước đó, nay có thể tái phát. Trong gia đình có mẹ hoặc chị gái bị u buồng trứng.

Dấu hiệu nhận biết u nang buồng trứng

• Bệnh u nang buồng trứng thường xuất hiện và diễn tiến âm thầm, không có triệu chứng, vô tình phát hiện khi khám phụ khoa định kỳ hay khi siêu âm kiểm tra sức khỏe.
• U nang buồng trứng có thể xuất hiện các dấu hiệu, triệu chứng sau khi u đã lớn:
• Đau vùng chậu, vùng thắt lưng: khối u chèn ép các cơ quan hoặc dây thần kinh chạy dọc ở vùng sau xương chậu nên có cơn đau âm ỉ quanh vùng bụng dưới, vùng thắt lưng.
• Bụng chướng, tiểu khó, táo bón… do
• khối u to chèn ép các cơ quan lân cận. Đau bụng dưới là một trong những dấu hiệu u nang buồng trứng.
• Đau khi quan hệ tình dục: nếu cảm thấy đau ở một bên so với bên còn lại, có thể đây là triệu chứng của u nang buồng trứng. Một số trường hợp khối u phát triển lớn dần, nằm ngay vị trí gần cổ tử cung gây đau khi quan hệ tình dục.
• Rối loạn kinh nguyệt cũng là dấu hiệu liên quan đến u buồng trứng.

Dấu hiệu gợi ý ác tính: u to nhanh, bụng chướng to kèm sụt cân, chán ăn, mệt.

Biến chứng nguy hiểm của u nang buồng trứng

• U nang buồng trứng thường lành tính nhưng một số trường hợp u chèn ép các cơ quan nội tạng có thể gây ra các biến chứng:
• U nang buồng trứng xoắn: có thể xảy ra ở mọi khối u, nhất là u nhỏ, cuống dài, không dính rất dễ bị xoắn. Người bệnh đau bụng dữ dội, liên tục, buồn nôn, nôn...
• Vỡ nang: do áp lực dịch bên trong khối u quá lớn, người bệnh có thể đau bụng đột ngột và liên tục. Một số trường hợp vỡ nang có thể gây chảy máu trong bụng, người bệnh choáng và ngất xỉu. Sau khi nang vỡ, người bệnh có thể có hội chứng nhiễm khuẩn… Nếu không điều trị kịp thời, tính mạng người bệnh bị đe dọa.
• Chèn ép nội tạng: gây đau buốt khi tiểu tiện, chèn ép trực tràng dẫn đến táo bón, chèn ép niệu quản làm ứ nước bể thận, thậm chí chèn ép tĩnh mạch chủ dưới dẫn đến tuần hoàn bàng hệ, phù hai chi dưới, cổ trướng.

Chẩn đoán u nang buồng trứng

Bên cạnh việc tìm hiểu các triệu chứng từ thông tin người bệnh chia sẻ như: rối loạn chu kỳ kinh nguyệt; đau nhức, khó chịu ở vùng chậu; đau khi quan hệ tình dục; tiểu khó, bí tiểu, táo bón, kiểm tra triệu chứng đau ở vùng bụng dưới, vùng chậu… thì bác sĩ chỉ định chụp phim, xét nghiệm…

• Siêu âm: xác định được vị trí u, hình dạng, kích thước khối u, tính chất bên trong u. Hình ảnh trong siêu âm có thể gợi ý u lành hay u ác. Siêu âm có giá thành rẻ.
• Chụp CT scan hoặc MRI: Nếu u to nghi ngờ chụp MRI giúp thấy rõ hơn kết quả siêu âm, còn kết quả CT scan hỗ trợ chẩn đoán chính xác sự lan rộng hay di căn của khối u.
• Xét nghiệm để tìm các dấu ấn bướu có thể gợi ý tính ác tính của u như: CA 125, AFP, beta HCG, HE4…

Điều trị u nang buồng trứng

U nang cơ năng: Không cần điều trị, khối u thường biến mất sau vài chu kỳ kinh nguyệt. Người bệnh được theo dõi bằng cách siêu âm lặp lại sau hành kinh. Người bệnh có thể kết hợp dùng thuốc tránh thai và các biện pháp được hướng dẫn để điều trị u nang buồng trứng cơ năng. Tuy nhiên, một số trường hợp u nang cơ năng gây biến chứng nguy hiểm như xoắn nang, vỡ nang gây mất máu, cần cấp cứu và xử trí kịp thời.

U thực thể: điều trị kịp thời để tránh các biến chứng nguy hiểm. Tùy lứa tuổi, kích thước khối u, nguyện vọng mang thai và sinh con của từng chị em mà bác sĩ tư vấn phương pháp phù hợp, có thể phẫu thuật cắt bỏ toàn bộ khối u và buồng trứng, hoặc chỉ bóc tách khối u lành khỏi buồng trứng.

Phẫu thuật nội soi cắt u nang buồng trứng: ít đau, giảm thời gian nằm viện, thời gian phục hồi nhanh, dùng cho các trường hợp không nghi ngờ ác tính, u không quá to, không dính, có chỉ định cắt buồng trứng.

Phẫu thuật mở bụng cắt u nang buồng trứng: u nang có kích thước lớn, nghi ngờ ung thư sẽ được chỉ định.

Phòng ngừa u nang buồng trứng

Không thể dự phòng được khối u buồng trứng. Tuy nhiên y học ghi nhận có thể giảm nguy cơ khi sử dụng thuốc ngừa thai, cho con bú trên 6 tháng. Điều tốt nhất hãy khám phụ khoa định kỳ 6 tháng/lần để tránh dẫn đến biến chứng nguy hiểm.

U nang buồng trứng để lâu có sao không?

Bệnh thường lành tính nhưng vẫn có một số trường hợp ác tính.

Ngoài ra, u nang buồng trứng để lâu có thể tăng kích thước chèn ép các cơ quan gây đau, bí tiểu, rối loạn tiểu tiện,...; khối u bị xoắn làm ngưng trệ tuần hoàn máu đến buồng trứng, lâu ngày dẫn đến thiếu máu nuôi gây hoại tử, vỡ u nang cần phải phẫu thuật ngay.

Có thai bị u nang buồng trứng phải làm sao?

Mức độ nguy hiểm của u nang buồng trứng khi mang thai sẽ phụ thuộc vào kích thước và phân loại của u nang. Tuy nhiên, khối u ban đầu có thể nhỏ và lành tính, nhưng có thể tăng dần kích thước trong suốt thai kỳ. Nếu không được phát hiện sớm và can thiệp kịp thời, khối u có thể gây các biến chứng nguy hiểm cho cả thai phụ và thai nhi như u chèn ép sự phát triển của thai nhi, u vỡ, u xoắn hoặc u chuyển ác tính…